З верай па жыцці ішоў ксёндз Мечыслаў Малыніч

Сярод спраў па рэлігійных культах Дзяржаўнага архіва Гродзенскай вобласці захоўваюцца два лісты пад назвай “Анкета для служыцеля рэлігійнага культа рымска-каталіцкага касцёла ў Вялікай Бераставіцы Гродзенскай вобласці”, запоўненыя ксян­дзом Мечыславам Малынічам 25 лістапада 1945 года ў Вялікай Бераставіцы. Дадзеныя гэтай анкеты не публікаваліся. Яны маюць каштоўнасць у тым, што ксёндз дэтальна напісаў пра сваё жыццё ад нараджэння і да канца 1945 года – той перыяд, які невядомы парафіянам як бераставіцкага прыхода, так і парафіянам слуцкага, бабруйскага і магілёўскага прыходаў. Пасля 1954 года ксёндз Малыніч здолеў аднавіць рэлігійнае жыццё католікаў на ўсходніх прасторах Савецкай Беларусі. Ён аб’яднаў вакол каталіцкай царквы вялікую колькасць вернікаў, якія і па сённяшні час успамінаюць яго імя з вялікай удзячнасцю. Нядаўна споўнілася 125 гадоў з дня нараджэння Мечыслава Вацлававіча Малыніча (1888-1969), беларускага рэлігійнага дзеяча польскага паходжання, ксяндза, стваральніка парафіі імя Божай Маці Чэнстахоўскай і Св. Казіміра ў Моньках (Польшча), даследчыка гісторыі іканапісу ў Вільні.

Нарадзіўся Мечыслаў 16 верасня 1888 года ў шматдзетнай сям’і мешчаніна Вацлава Малыніча і Антаніны з роду Мінкевічаў у Вялікай Бераставіцы. Акрамя сына бацькі выхоўвалі ў сваім доме на вуліцы Дольнай (зараз Кастрычніцкая) тры дачкі: Яніну, Тэрэзу і Хелену. Сярод іх вылучаецца старэйшая дачка Яніна (1883-1973), якая актыўна падтрымлівала духоўную дзейнасць брата ў 1952-1965гг. Добрыя ўзаемасувязі мела сям’я Малынічаў з графскім родам Касакоўскіх. Напрыклад, дом Малынічаў у 1939 годзе стаў выратавальным прытулкам для сям’і Ганны Касакоўскай (1910-2000), якая прымусова была выселена з бераставіцкага палаца новай уладай. У лютым 1940 года Ганна пакінула свайго трохмесячнага сына Алекса гувернантцы Тэрэзе Малыніч (1892-1975). А сама разам з двума дзецьмі Марыяй і Міхалам была адпраўлена супрацоўнікамі НКУС у Казахстан “на перавыхаванне”. Маці і сын сустрэліся толькі праз 12 гадоў.

Але звернемся да анкеты Мечыслава Малыніча, у якой ксёндз паведаміў пра сваю вучобу, духоўны сан, месца працы, веданне моваў, адносіны да вайсковай службы і сваё месцазнаходжанне падчас Вялікай Айчыннай вайны 1941-1945 гг. Між іншым, анкета складзена на рускай мове, і Мечыслаў паведамляе аб тым, што ведае рускую, польскую і беларускую мовы. “Место рождения моё – Великая Берестовица Гродненской области. Национальность – поляк. Польское гражданство – 1939 г. Учился в гимназии Белостока. Поступил туда в 1899 , окончил в 1907. Затем учеба в Римско-католической Духовной семинарии в Вильно с 1908 по 1912 гг. Образование высшее получил в Варшавском университете с 1923 по 1926 гг. Духовный сан – с 1912 г. священник в Ковно, епископ ковенский; с 1912 по 1914 гг. — Викарный костела Св. Иоанна в Вильно. С 1914 по 1918 гг. – монах паулинский в Ченстохове. С 1918 по 1923 гг. – Викарный и директор гимназии в Гонёндзе около Белостока, организатор прихода, строитель костела и настоятель в Моньках”. На гэты перыяд жыцця Мечыслава Малыніча хочацца звярнуць увагу. У прыёмнага сына Малынічаў Аляксандра Мінейкі, які цяпер жыве ў Лондане, захоўваюцца рэдкія фотаздымкі і дакументы ксяндза Мечыслава і яго сям’і (на фота). На прадстаўленым пасведчанні ксяндза Малыніча-Маліцкага, выдадзеным яму Курыяй Віленскага епіскапата 4 ліпеня 1922 года, можна знайсці пацверджанне анкетных дадзеных. У графе “становішча” ксёндз Мечыслаў значыцца як пробашч парафіі Монькі, дырэктар гімназіі ў Гонядзі Беластоцкага павета.

У 1921 годзе ксёндз Мечыслаў распачаў будаўніцтва новага касцёла ў імя Маці Божай Чэнстахоўскай і Св. Казіміра ў Моньках каля Беластока, будынак якога быў асвечаны ў 1931 годзе і дзейнічае па сённяшні дзень.

Пасля вучобы на юрыдычным факультэце Варшаўскага ўніверсітэта ксёндз Мечыслаў працуе настаяцелем у Высоцку (на Падляшшы) з 1926 па 1930 гады. Далей у анкеце ксёндз піша: “С 1930 по 1935 годы являлся настоятелем костела в Ясеновке около Белостока. С 1935 по 1939 годы был писателем по истории икон костельных в Вильно. С 1939 по 1942 годы – настоятель костела в Порозове около Волковыска. С 1942 по 1944 годы прятался от германского преследования. С 1944 по 1945 годы – заместитель больного настоятеля в Волковыске. С 1945 года – настоятель в Великой Берестовице… В службе Вооруженных сил не был, не обязан. Находился на территории временно оккупированной немцами в 1941 году в Порозове около Волковыска. Домашний адрес мой: Великая Берестовица. Подпись: ксендз М. Малынич. 20 ноября 1945”. У канцы анкеты прыпіска Упаўнаважанага Савета па справах рэлігійных культаў СМ БССР па Гро­дзенскай вобласці П.В. Чыжа: “ 29. ХІІ. 1945 высланы документы 2-го этапа по регистрации костела. Срок исполнения 1 февраля 1946”.

У гісторыі рэгістрацыі бераставіцкага касцёла Пераўтварэння Божага значная роля належыць ксяндзу Ма­лынічу. Вядома, што пасля заканчэння Другой сусветнай вайны прыхаджане рымска-каталіцкага прыхода Вялікай Бераставіцы звярнуліся ў мясцовы выканкам з прапановай рэгістрацыі іх прыхода. У снежні 1945 года ксёндз Малыніч ад імя сваіх прыхаджан піша заяву Упаўнаважанаму па справах рэлігійных культаў Гро­дзенскай  вобласці  П. Чыжу з просьбай зарэгістраваць касцёл і прыход. 30  студзеня 1946 года ксёндз Мечыслаў складае акт агляду будынка касцёла Пераўтварэння Божага разам з членамі камісіі Бераставіцкага выканкама (Жалудоў М., Дарошка У., Леська Ф., Грузін А.). Тым жа днём падпісаны “Дагавор аб абавязках і адказнасці за захаванне касцёла і яго маёмасці”, зроблены ўлік інвентару. І, нарэшце, 31 студзеня 1947 года Савет Міністраў СССР сваім рашэннем за №14 зарэгістраваў рэлігійнае таварыства рымска-каталіцкага культа ў Вялікай Бераставіцы.

За свае ўмелыя арганізатарскія здольнасці ксёндз Малыніч у 1946 годзе накіраваны Віленскім біскупам Яблжыкоўскім у Слуцк і Магілёў аднаўляць рэлігійнае жыццё на ўсходзе Беларусі. Адкрываюцца парафіі ў Слуцку, Бабруйску, Магілёве. Хутка ксёндз стаў на шлях барацьбы з атэістычнай савецкай уладай, якая арыштавала яго ў 1947 годзе за антысавецкую прапаганду падчас выбараў у Вярхоўны Савет БССР. Сем гадоў зняволення правёў М.В. Малыніч у лагеры ў Мардовіі. Адтуль вёў перапіску з членамі касцёльных камітэтаў Магілёва і Бабруйска, абнадзейваў хуткім вяртаннем.

У 1954 годзе ён вярнуўся ў Слуцк сівым старцам з доўгай барадой. Не атрымаўшы дазволу на рэгістрацыю, М. Малыніч праводзіць набажэнствы ў сваім доме, збірае вялікі натоўп вернікаў. Мясцовыя ўлады характарызавалі ксяндза як лютага ватыканца, прайдоху, фанатыка каталіцызму, які з нянавісцю ставіцца да савецкага ладу жыцця і камуністычнага светапогляду. У 1956 годзе Малынічу забаранілі праводзіць рэлігійную дзейнасць у Магілёўскай вобласці. Але ён таемна прыязджаў у Магілёў, Бабруйск, Асіповічы, Жлобін, дзе хрысціў, вянчаў, адпяваў, праводзіў набажэнствы. Так, паступова, з вялікімі цяжкасцямі ксёндз здолеў вярнуць сабе імя “вялікага пастыра Усходняй Беларусі”.

Памёр ксёндз Малыніч 30 сакавіка 1969 года ў Слуцку на 81 годзе жыцця. Пахаваны на каталіцкіх могілках у Вялікай Бераставіцы. У гонар М.В. Малыніча названа вуліца ў Моньках, у новым касцёле Вялікай Бераставіцы ў 2012 годзе да 100-годдзя дзейнасці парафіі адкрыта памятная дошка пробашчаў з яго імем, дзе ксёндз праводзіў службы ў 1945-1946 гг.

Андрэй Втарушын, настаўнік Бераставіцкай ДШМ