Большасць з нас “родам” з Савецкага Саюза. Кожны памятае сваё дзяцінства, школьныя і юнацкія гады. Піянеры з усіх рэспублік нашай вялікай Радзімы насілі чырвоныя гальштукі, спявалі песню “Взвейтесь кострами” Студэнты выбіралі вышэйшыя навучальныя ўстановы, асабліва не клапоцячыся пра тое, у якой рэспубліцы яны знаходзяцца і на якой адлегласці ад роднага дома. З таго станоўчага, што было пры існаванні Савецкага Саюза, многія ўспамінаюць, што не было паміж людзьмі нацыянальнай варожасці, усе жылі дружна. Алег Томаш (на здымку), нядаўні жыхар горада Аўдзееўка, што ў дзесяці кіламетрах ад Данецка, таксама яшчэ нядаўна прыгожага і велічнага горада, дзе віравала жыццё, быў такім жа юнаком, як і многія. Закончыў Новасібірскі электратэхнічны інстытут сувязі, працаваў на Поўначы і бачыў у гэтым рамантыку, затым пераехаў ва Украіну. Там цёплы клімат, цудоўная прырода. Чалавек ніколі раней і ўявіць не мог, што ўсё так раптоўна зменіцца, і яму з жонкай прыйдзецца літаральна шукаць прытулак у суседняй Беларусі. Пасля трагічных падзей яны знайшлі ў Інтэрнэце звесткі пра СВП “АграМір”, даведаліся пра вакансіі і пераехалі на Бераставіччыну. Алег стаў працаваць электраманцёрам. У гэтай гаспадарцы яго жонцы таксама прапанавалі працу. Яна палявод, працуе зараз у садзе. Прыезджым далі жыллё, іх сустрэлі вельмі добразычліва і з вялікім спачуваннем да таго, што ім давялося перажыць, дапамаглі ўладкавацца на новым месцы.
— Як пачаўся такі нечаканы, страшны і разбуральны канфлікт? – пытаюся ў субяседніка.
Алег успамінае, што пачалося ўсё спантанна, з моўнага пытання. У Данецку і вобласці жыве шмат людзей самых розных нацыянальнасцей, але варожасці паміж імі ніколі не было. Гаварылі па-украінску, па-руску, па-армянску і на іншых мовах, хто як хацеў. Ніхто не звяртаў на гэта ніякай увагі.
Штуршок даў перавод справаводства на ўкраінскую мову, іншыя, даволі “радыкальныя” меры. Але калі там вельмі шмат рускамоўных людзей, нават большасць тых, хто лічыць рускую мову сваёй роднай, дык іх меркаванне таксама трэба было ўлічваць, паважаць і не “накаляць” так абстаноўку.
“Свая праўда” была ў кожнага, але ісціна — адна. Да справядлівага вырашэння няпростага пытання трэба было імкнуцца ўсім разам, трэба было старацца своечасова нармалізаваць небяспечную сітуацыю. Але канфлікт імкліва нарастаў і далей, з’явіліся ўжо эканамічныя прэтэнзіі ў абодвух бакоў адзін да аднаго. І справа неўзабаве дайшла да захопу ваенных аб’ектаў і зброі. Культурна і спакойна спыніць канфлікт, зняць напружанасць, прыняць нейкі прадуманы кампрамісны варыянт, які б задавольваў абодва бакі, ужо не ўдалося.
— Жудасна пабачыць вайну сваімі вачамі, — гаворыць Алег. — Каму гэта было патрэбна? Людзі пазбавіліся працы. Для гэтага часам прыходзілася “пераходзіць лінію фронту”. А там, дзе працаваць яшчэ можна было, ужо не плацілі грошай. Затым не стала святла, газу, вады. Усё было паралізавана…
Людзям ужо не было за што жыць, даходзіла да голаду. Жонка Алега трапіла пад узрыў снарада, паўтара месяца праляжала ў бальніцы ў цяжкім стане. Вытрымліваць усё гэта больш стала немагчыма, людзі пакінулі свой абжыты ўтульны дом і паехалі літаральна “ў невядомасць”.
Калі трохі прайшоў шок ад такіх жахлівых падзей, памяць падкідвае чалавеку трапную думку, як спачатку мясцовыя жыхары там і падумаць не маглі: што вайна раптам накрые іх сваім злавесным чорным ценем. Нездарма ёсць крылаты выраз “мир хрупок”. Калі з’явілася столькі ахвяр, у тым ліку малых дзяцей, многія сталі разумець, як важна было не дапускаць эскалацыі, берагчы мірнае жыццё. А зараз край, які раней квітнеў, ужо не пазнаць. Разбураныя дамы, жабракі на вуліцах, частыя выпадкі марадзёрства, горкія слёзы людзей, якія пахавалі сваіх родных… Пра ўсё гэта нават страшна падумаць. Мы бачым у навінах па тэлебачанні, як цяжка спыніць такую бяду, аднавіць спакойнае жыццё. Нездарма вернікі кажуць: ствараць цяжка, а разбураць лёгка, бо разбураць дапамагае сам д’ябал. Спатрэбяцца дзесяцігоддзі, каб разабраць завалы, пабудаваць новыя дамы, а варонкі ад магутных баявых снарадаў будуць доўга нагадваць пра тое, чаго быць не павінна было…
Многія жыхары з “гарачых кропак” пераехалі ў Расійскую Федэрацыю, у больш спакойныя месцы ва Украіне, а таксама ў Беларусь. Са сваімі землякамі, якія ўладкаваліся ў іншых месцах, Алег зрэдку размаўляе па тэлефоне. Ён адзначае, з вялікай удзячнасцю да нашых землякоў, што далёка не ўсім так пашанцавала, як ім. Не ўсюды перасяленцаў чакаюць, ды і проста добрае надзейнае месца, ды ў дадатак з жыллём знайсці цяжка. Так што Бераставіччына – удалы варыянт для людзей, якім давялося столькі перажыць.
Забыцца пра мясціны, дзе сям’я жыла шчасліва, людзі не могуць. Яны жывуць надзеяй, што здаровы сэнс возьме перавагу над безадказнасцю тых “гарачых галоў”, якія ўзялі на сябе паўнамоцтвы распараджацца лёсам і жыццём астатніх, што паступова жыццё наладзіцца. Тады можна будзе вярнуцца ў свой абжыты родны дом. Вайна нясе толькі гора і пакуты, шчасце – у мірным жыцці.
Канструктыўнае вырашэнне канфліктаў вельмі важнае. 21 век прынёс людзям не толькі здабыткі прагрэсу, у ім яшчэ ёсць месца жорсткім разбуральным войнам. І гэта вельмі шкада. У чалавецтва столькі праблем! Напрыклад, экалагічная сітуацыя. Што мы пакінем нашым дзецям і ўнукам? Чалавек разумны павінен нарэшце навучыцца весці сябе больш адказна, каб не страціць тое, што ўвогуле не мае цаны.
Ніна Наддэ,
фота аўтара
Суббота, 20.04.2024
