Бераставіччына багата на таленавітых людзей, якія жывуць на сваёй малой радзіме. Адны з іх маюць ганаровыя званні “заслужаны” або з’яўляюцца лаўрэатамі прэстыжных прэмій, другія ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі СССР і Рэспублікі Беларусь, аб іх пісалі ці пішуць у газетах. А вось аб тых, хто жыве ці жыў за межамі Бераставіччыны, мы ведаем вельмі мала або і зусім нічога. Таму вельмі дарэчы будзе ў Год малой Радзімы пазнаёміць чытачоў газеты з гэтымі людзьмі, якія праславілі наш край, сваю краіну.
Сёння мы раскажам пра Івана Матвеевіча Карпуця, ураджэнца вёскі Даўбянкі, навукоўца, які мае многа вучоных тытулаў і ганаровых званняў. Ён акадэмік Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі, член-карэспандэнт Акадэміі аграрных навук Рэспублікі Беларусь; доктар ветэрынарных навук, прарэктар па навуковай дзейнасці, прафесар Віцебскай ордэна «Знак Пашаны» Акадэміі ветэрынарнай медыцыны. Лаўрэат прэміі Нацыянальнай Акадэміі Республікі Беларусь, ганаровы прафесар і член навуковага Саветаў Кембрыджскага (Англія) і Калумбійскага (ЗША) ўніверсітэтаў.
Мне давялося некалькі разоў гутарыць з Іванам Матвеевічам і па тэлефоне, і ў час асабістых сустрэч у 1995-1998 гадах, калі я разам з іншымі збіраў матэрыялы для кнігі «Памяць». Ён расказваў, што ў 1953 годзе з Пахвальнай граматай скончыў 7 класаў Пархімаўскай сямігадовай школы. І ўжо тады перад ім стаў выбар: што рабіць далей?
— У мяне з дзяцінства было задумана набыць прафесію лекара жывёлы, — расказваў Іван Матвеевіч. — І гэтаму спрыяла многае. Калі мне было крыху больш за 10 гадкоў, дзесьці ў канцы 1940-ых гадоў, у нас раптоўна «прапала» карова. Як потым высветлілася, яна праглынула цвік. А гэта быў пасляваенны час, яна карміла і паіла нашу сям’ю. Я добра памятаю, як горка плакала тады мая мама Ганна Антонаўна і як цяжка перажываў гэтую напасць мой бацька Матвей Аляксеевіч. Вось тады і захацелася мне быць «жывёльным» доктарам, я ўжо потым даведаўся, што іх называюць «ветэрынарамі». Пасля заканчэння Пархімаўскай сямігодкі збіраўся паступаць у Ваўкавыскі ветэрынарны тэхнікум. Але бацькі не адпусцілі мяне ў Выўкавыск. Пайшоў у 8-ы клас Малабераставіцкай сярэдняй школы.
Іванава аднакласніца Людміла Паўлаўна Нашкевіч з Малой Бераставіцы ўспамінае:
— Ваня жвавы быў хлопец і здатны да навукі. Ён прыйшоў у 8-ы клас пасля Пархімаўскай сямігодкі. У нас ужо быў зладжаны калектыў. І хто прыходзіў да нас з Алекшыцкай і Пархімаўскай сямігодак, мы, асабліва хлопцы, сустракалі «навічкоў» насцярожана. Але Іван хутка падружыўся з нашымі аднакласнікамі. Памятаю, ён у 10-ым класе ўжо быў вельмі сімпатычным і зухаватым юнаком, і многія мае аднакласніцы на яго заглядваліся. Яму лёгка даваліся ўсе прадметы, неаднаразова я з ім ездзіла на раённыя спаборніцтвы па лёгкай атлетыцы. Наш фізрук Уладзімір Паўлавіч Прыбыльскі заўсёды быў задаволены нашымі вынікамі. А дырэктар школы, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны Емяльян Пятровіч Міронаў, які выкладаў у нас гісторыю, заўсёды даручаў яму рыхтаваць палітінфармацыю, бо Іван добра разбіраўся ў палітыцы і быў начытаным. Емельян Пятровіч агітаваў Ваню паступаць на гістарычны факультэт, але ён выбраў іншую прафесію.
Брат Івана Матвеевіча Аляксей, які працаваў загадчыкам фермы ў Даўбянках, расказвае:
— Я малодшы за Івана на шэсць гадоў. Мне добра помніцца, што ў нашай хаце, асабліва зімой, быў сапраўдны заапарк (жывы куток). Тут заўсёды хтосьці жыў: ці зайчык з пакалечанай ножкай, а побач сінічка і верабей з адмарожанай лапкай, а то і варона з пашкоджаным крылом. І ўсіх іх лячыў Іван: то змазваў нейкай маззю пакалечаныя месцы, то бінтаваў іх. Зімой у нашым двары вісела некалькі кармушак. У іх мы з братам лажылі і свой акрайчык хлеба, і маленькі кавалачак сала, якія давалі бацькі нам у школу. Тады ж дзяцей у школе не кармілі… Так вось мы і падкармлівалі нашых пярнатых, дзяліліся з імі сваімі абедамі.
… Цудоўныя летнія вечары на Бераставіччыне. Асабліва прыгожыя яны на берагах рэчкі Шэпты, што працякае праз Малую Бераставіцу. У зарасніках на яе берагах і ў маі, і ў жніўні шчабечуць птушкі: камусьці адлічвае гады зязюлька, заліваюцца, быццам бы жадаючы шчасця ўсім закаханым, салаўі. Запомніліся тыя вечары і Івану Карпуцю, бо гэта яны былі апошнімі на бераставіцкай зямлі: з мілай аднакласніцай на вясковых танцах, і той першы і апошні развітальны пацалунак перад ад’ездам у далёкі Віцебск. Бацькі ўгаворвалі адумацца, паступаць у Гродзенскі медыцынскі ці селькагаспадарчы. З сярэбраным, як і з залатым медалём, туды прымалі без экзаменаў. І галоўным аргументам у бацькоў было тое, што Гродна недалёка, не тое, што Віцебск. У Гродна і калгасныя машыны «ходзяць», можна і бульбы падкінуць, і агародніны якой. Ды і з Гродна прыехаць можна кожны тыдзень.
Але ўсё было дарэмна. Іван характарам пайшоў у бацьку: што надумаў, таго і будзе дабівацца.
Як адзначалася раней, ён скончыў школу з сярэбраным медалём, таму яго прынялі ў Віцебскі ветэрынарны інстытут без экзаменаў. Асільваць спецыяльнасць ветэрынара прыйшлося нялёгка. Але дапамагала вясковая працавітасць, юнацкая ўпартасць ды і школьны багаж ведаў быў неблагі. З дому асаблівай дапамогі чакаць не прыходзілася, бо ў 1956-1960 гадах у калгасах за працу налічваліся працадні (ці як іх яшчэ называлі “палачкі”), за якія атрымлівалі заробак толькі ў канцы года. Таму прыйшлося налягаць на вучобу “основательно”. У выніку амаль на ўсіх курсах Іван атрымліваў павышаную стыпендыю, а ў апошнія два гады — нават “ленінскую”, гэта амаль ў 2 разы болей, чым звычайная. А летам першыя два гады працаваў у калгасе, а потым зарабляў грошы ў студэнцкіх будаўнічых атрадах.
У 1961 годзе І.М. Карпуць з “чырвоным” дыпломам скончыў Віцебскі ветэрынарны інстытут. У студэнцкія гады займаўся навуковай працай, таму Івану прапанавалі паступаць у аспірантуру. Але куратар іх групы, вядомы навуковец А.С. Калінін па-таварыску папярэдзіў: “Спачатку, чым займацца навукай, трэба папрацаваць у калгасе, памацаць ветэрынарную медыцыну рукамі. А ўжо потым займацца навукай”. Гэтая парада прафесара дапамагла Івану Матвеевічу потым выбраць у навуцы тыя накірункі, якія ён ужо спасціг на практыцы.
Тры гады працаваў Іван у саўгасе “Скідзельскі”: спачатку ўрачом, а потым галоўным ветэрынарным урачом усёй гаспадаркі. Прыгадзіўся і тут бацькаў характар. Ён навучыўся адстойваць сваю пазіцыю, што ў той час рабіць было таксама нялёгка. Працаваць прыходзілася з усходу сонца да яго заходу. Ветэрынарнага доктара часта і ноччу па трывозе падымалі: то праблемы на саўгасных фермах, то ў людскіх асабістых гаспадарках. А працоўны тыдзень тады быў не 5, а 6 дзён. Значыцца рабочай была і субота, а часцяком — і нядзеля. Летам толькі і радасці было: пазагараць на берагах мясцовай рэчкі Котра. Тут і сустрэў “скідзельскі” ветэрынар прыгажуню Лідзію з блакітнымі колеру валошкі вачыма, якая працавала тэхнолагам на мясцовым Скідзельскім цукровым заводзе. Пажаніліся, нарадзілі сына, атрымалі добрую кватэру ў Скідзелі. Усё можа было б і добра, але з Віцебска напаміналі: яго чакаюць у аспірантуры ветэрынарнага інстытута.
У 1964 годзе І.М. Карпуць паступіў у аспірантуру, якую закончыў у 1967 годзе. У гэтым жа годзе (што бывае не часта) абараніў кандыдацкую дысертацыю, а ў 1974 годзе — і доктарскую, атрымаўшы навуковую ступень “доктара ветэрынарных навук”. У той час у 36 гадоў гэта быў самы малады “доктар” у тагачаснай Беларусі.
І.М. Карпуць працаваў загадчыкам кафедры, прарэктарам па навуковай рабоце таго ж інстытута, які ў 1990-ыя гады быў перайменаваны ў акадэмію. У 1992 годзе выбраны членам-карэспандэнтам Акадэміі аграрных навук Рэспублікі Беларусь, а ў 2003 годзе — і Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Наш зямляк апублікаваў 600 навуковых работ і 20 кніг, у тым ліку 4 падручнікі для студэнтаў ветэрынарных факультэтаў. 
Яны неаднарозава выдаваліся ў Беларусі, Расіі, ва Украіне. Ён — аўтар многіх вынаходніцтваў, сярод якіх і медыцынскія прэпараты, і мікрадабаўкі, якія шырока прымяняюцца і ў сучаснай жывёлагадоўлі. Яму была прысуджана прэмія Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі за адкрыццё новых прэпаратаў для лячэння сельскагаспадарчых жывёл. Навуковы часопіс “Весці” Акадэміі навук Беларусі пісаў: “И.М. Карпуть… обладал огромной работоспособностью и педагогическим талантом. Высокий научный профессионализм, честность, порядочность и интеллигентность снискали Ивану Матвеевичу заслуженный авторитет не только в научном мире Беларуси, но и среди учёных ближнего и дальнего зарубежья». У 2012 годзе І.М. Карпуця не стала.
У Віцебску вядзецца работа па ўвекавечванню памяці нашага земляка. Адной з навукова-даследчых лабараторый Віцебскай ветэрынарнай акадэміі прысвоена яго імя, устаноўлена імянная стыпендыя студэнтам за выдатныя поспехі ў вучобе, у навуковай дзейнасці і актыўны ўдзел ў грамадскім жыцці. Вырашаецца пытанне аб устанаўленні мемарыяльнай дошкі на доме, дзе жыў І.М. Карпуць.
Мікалай Пацэнка, навуковы супрацоўнік Музея Вавёркі
