26 студзеня – Дзень беларускай навукі

Из истории земли Берестовицкой Лента новостей Образование Общество

Многія дасягненні беларускіх вучоных шырока вядомыя не толькі ў сябе ў краіне, але і далёка за яе межамі. Замежныя эксперты адзначаюць высокі ўзровень распрацовак у галіне лазерных і аптычных тэхналогій, новых матэрыялаў з адмысловымі ўласцівасцямі, метадаў тэхнічнай дыягностыкі, хіміч­нага сінтэзу рэчываў, нана- і біятэхналогій, спосабаў апрацоўкі інфармацыі.

Важкі ўклад у развіццё айчыннай навукі ўносілі на працягу шэрагу гадоў і нашы землякі. Знайсці ўсе іх імёны і біяграфіі можна ў даведніку пад назвай «Людзі навукі з Бераставіччыны», які падрыхтавалі і выпусцілі ў 2017 работнікі раённай бібліятэкі імя В.М. Кавалеўскага. Усяго ў даведніку змешчаны артыкулы аб 35 навукоўцах, чые карані пачыналіся на бераставіцкай зямлі. Некаторыя з іх вызначыліся сваімі навуковымі дасягненнямі ў нядаўнія часы.

А такія вядомыя навукоўцы як Ігнат Анацэвіч, Восіп Кавалеўскі пакінулі свой след яшчэ ў 18-м стагоддзі. Ігнат Анацэвіч нарадзіўся ў 1780 годзе ў вёсцы Малая Бераставіца. Ён быў гісторыкам, археолагам, архівістам, педагогам. Выкладаў польскую мову, пачаткі рускай мовы, займаў пасаду афіцыйнага перакладчыка прускага караля. Распрацаваў і чытаў у Віленскім універсітэце першы спецыяльны ўніверсітэцкі курс, прысвечаны мінуламу беларускага і літоўскага народаў. Стварыў цэласную арыгінальную навуковую карціну гісторыі ВКЛ ад старажытнасці да канца 16 стагоддзя.

Восіп Кавалеўскі нарадзіўся ў 1801 годзе ў Вялікай Бераставіцы ў сям’і ўніяцкага свяшчэнніка. Яго імя носіць раённая бібліятэка. Восіп Кавалеўскі — вядомы польскі, беларускі і расійскі філолаг-усходазнавец, заснавальнік навуковага манголазнаўства ў Расіі і Еўропе, гуманіст і асветнік. Ён напісаў і выдаў “Кароткую граматыку мангольскай кніжнай мовы” і “Мангольскую хрэстаматыю”. У 1855 годзе Кавалеўскі стаў рэктарам Казанскага універсітэта. У 1862 годзе Восіп Кавалеўскі пераехаў у Варшаву, дзе ён чытаў лекцыі па ўсеагульнай гісторыі ў Варшаўскай Галоўнай школе, якая ў 1869 годзе бала перайменавана ў Варшаўскі ўніверсітэт, і быў дэканам гісторыка-філалагічнага факультэта.

Навуковая дзейнасць большасці астатніх навукоўцаў, аб якіх паведамляецца ў даведніку, прыпадае на мінулае стагоддзе. Сярод іх Міхаіл Ігнацьевіч Адляніцкі-Пачобут, які нарадзіўся ў 1910 годзе. Яго асабістае жыццё і навуковая дзейнасць звязаны з Польшчай. У 1939 годзе ён закончыў Варшаўскі політэхнічны інстытут па спецыяльнасці геадэзія. Пасля вызвалення Польшчы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў займаўся геадэзічнай здымкай і адначасова выкладаў у вышэйшых навучальных установах, у тым ліку і ў Кракаўскай акадэміі, дзе пэўны час працаваў дэканам, прарэктарам. З 1989 года ён – акадэмік Польскай акадэміі навук, аўтар 260 навуковых прац.

Добра вядома многім нашым землякам імя Івана Карпуця, ураджэнца вёскі Даўбянкі, навукоўца, які мае многа вучоных тытулаў і ганаровых званняў. Ён акадэмік Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі, член-карэспандэнт Акадэміі аграрных навук Рэспублікі Беларусь, доктар ветэрынарных навук, прарэктар па навуковай дзейнасці, прафесар Віцебскай ордэна «Знак Пашаны» Акадэміі ветэрынарнай медыцыны. Лаўрэат прэміі Нацыянальнай Акадэміі Республікі Беларусь, ганаровы прафесар і член навуковага Саветаў Кембрыджскага (Англія) і Калумбійскага (ЗША) ўніверсітэтаў.

Наш зямляк апублікаваў 600 навуковых работ і 20 кніг, у тым ліку 4 падручнікі для студэнтаў ветэрынарных факультэтаў. Яны неаднарозава выдаваліся ў Беларусі, Расіі, ва Украіне. Ён — аўтар многіх вынаходніцтваў, сярод якіх і медыцынскія прэпараты, і мікрадабаўкі, якія шырока прымяняюцца і ў сучаснай жывёлагадоўлі. Яму была прысуджана прэмія Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі за адкрыццё новых прэпаратаў для лячэння сельскагаспадарчых жывёл.

Значны ўклад у развіццё нацыянальнай культуры ўнёс Сяргей Габрусевіч. Ён — аўтар больш за 100 навуковых прац па тэорыі пазнання, тэорыі і гісторыі беларускай культуры. Сярод яго навуковых прац вылучаюцца манаграфіі «Гродна. Гістарычна-эканамічны нарыс», «Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы», «Прафесар Ігнат Анацэвіч. Жыццё і спадчына», а таксама вучэбныя дапаможнікі «От деловой игры до профессионального творчества», «Педагагічная практыка студэнтаў», «Гісторыя беларускай культуры» і іншыя.

Сярод навукоўцаў-землякоў нямала кандыдатаў і дактароў педагагічных, гістарычных, тэхнічных, медыцынскіх, сельскагаспадарчых, эканамічных навук. Так, у сферы медыцыны вызначыліся Яўген Тамашчык, Мікалай Янчэўскі, Казімір Ядкоўскі, Міхаіл Дзешка. У ліку дактароў тэхнічных навук Віктар Якаўчук, Генадзій Хвясько, Алег Хакала, Георгій Скапец, Валерый Дарашкевіч, Вітольд Алясюк, Іван Лукашык. Вызначыліся сваімі навуковымі распрацоўкамі доктар тэхнічных навук Аляксандр Матусевіч і доктар хімічных навук Віктар Шышкін. Важкі ўклад у развіццё сельскай гаспадаркі ўнеслі дзякуючы сваім распрацоўкам Мікалай Марцінчык, Валянціна Марцінчык, Мікалай Лукашык, Алег Кажанеўскі. У ліку кандыдатаў гістарычных навук Уладзімір Хілюта, Тадэвуш Кручкоўскі, Ганна Касяноўская (Вайцешчык), Клаўдзія Калініна (Чушынская), Іван Дзешка.

Сяргей Хілюта,
фота аўтара



Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *